Ακόμα και όταν είναι τόσο τοξική η περιρρέουσα… δες την φωτεινή πλευρά της ζωής!
Στο παρακάτω άρθρο έχω προσπαθήσει να εξηγήσω όσο το δυνατόν πιο απλά, τους βιολογικούς μηχανισμούς που μας διέπουν και γιατί είναι τόσο σημαντικό να σκεφτόμαστε ακόμα και στα δύσκολα θετικά!!!
Μια σειρά από πρόσφατες μακροχρόνιες μελέτες, έχουν συνδέσει, την όσο δυνατό μεγαλύτερη αισιοδοξία, με χαμηλότερο κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών και άλλων χρόνιων παθήσεων!
Αυτή την εποχή ιδιαίτερα, χρειαζόμαστε όλοι κάτι που να αποσπάσει το μυαλό, το νοητικό μας, που λατρεύει να κινδυνολογεί, όχι πάντα άδικα, από αυτό τον κύκλο άγχους!
Η αβεβαιότητα σχετικά με τα όσα συμβαίνουν γύρω μας, εξαπλώνει μέσω της κοινωνικής μόλυνσης όχι μόνο τους ιούς, παρότι το ζήσαμε και αυτό στο έπακρο… αλλά κυρίαρχα το άγχος, το φόβο ακόμα και το θυμό, που δημιουργείτε θολώνοντας τα πάντα, καθιστώντας μας αδύναμους, εξασθενημένους, σωματικά, συναισθηματικά, νοητικά, ψυχικά!
Τι μπορούμε να κάνουμε γι΄ αυτό?
Το άγχος είναι ένα περίεργο θηρίο, που τρέφεται από το φόβο μας και θεριεύει!
Μέσα από την ενασχόληση μου με τις εναλλακτικές θεραπείες, τα τελευταία 25 χρόνια, έμαθα ότι το άγχος και ο στενός ξάδερφος τους, ο πανικός, γεννιούνται και τα δύο από το φόβο. Γνωρίζω επίσης ότι η κύρια εξελικτική λειτουργία του φόβου μας βοηθά να επιβιώσουμε. Στην πραγματικότητα, ο φόβος είναι ο παλαιότερος μηχανισμός επιβίωσης που έχουμε. Ο φόβος μας βοηθά να μάθουμε να αποφεύγουμε επικίνδυνες καταστάσεις στο μέλλον μέσω μιας διαδικασίας που ονομάζεται αρνητική ενίσχυση.
Τι εννοώ? Θα σας πω πως το καταλαβαίνω, για παράδειγμα, αν βγεις σε έναν πολυσύχναστο δρόμο, γυρίσεις το κεφάλι σου και δεις ένα αυτοκίνητο που έρχεται κατευθείαν προς εσένα, επιστρέφεις ενστικτωδώς, αυτομάτως πίσω στην ασφάλεια του πεζοδρομίου. Σωστά!? Η εξέλιξη το έκανε να δείχνει πολύ απλό για μας. Τόσο απλό που χρειαζόμαστε μόνο τρία στοιχεία σε τέτοιες καταστάσεις για να μάθουμε: Ένα περιβαλλοντικό σύνθημα, μια ανθρώπινη (και όχι μόνο) συμπεριφορά και ένα αποτέλεσμα. Σε αυτή την περίπτωση, το περπάτημα προς έναν πολυσύχναστο δρόμο μας σηματοδοτεί να κοιτάξουμε και τις δυο κατευθύνσεις πριν περάσουμε. Το αποτέλεσμα του να μην σκοτωθούμε, μας βοηθά να θυμόμαστε να επαναλάβουμε την ίδια δράση και πάλι στο μέλλον, κάθε φορά που διασχίζουμε έναν δρόμο.
Η νευροεπιστήμη έχει δώσει τις απαντήσεις της πάνω σε αυτό! Κάποια στιγμή μέσα στα τελευταίο 1.000.000 χρόνια, οι άνθρωποι εξέλιξαν ένα νέο στρώμα πάνω από τον πιο πρωτόγονο εγκέφαλο επιβίωσης μας, που ονομάζεται προμετωπιαίος φλοιός. Συμμετέχοντας στη δημιουργικότητα και τον προγραμματισμό, ο προμετωπιαίος φλοιός μας βοηθά να σκεφτόμαστε και να σχεδιάζουμε για το μέλλον. Προβλέπει τι θα συμβεί στο μέλλον με βάση την εμπειρία του παρελθόντος. Εάν οι πληροφορίες λείπουν, ο προμετωπιαίος φλοιός μας, καθορίζει διαφορετικά σενάρια για το τι μπορεί να συμβεί και πιθανές εικασίες. Αυτό γίνεται με τη διεξαγωγή προσομοιώσεων που βασίζονται σε προηγούμενα γεγονότα που είναι όσο το δυνατό παρόμοια.
Καταλαβαίνεται τι μας συμβαίνει τώρα… που εμείς οι ίδιοι, οι γονείς μας, ίσως και οι παππούδες μας, δεν έχουμε ανάλογες εμπειρίες, να ανακαλέσουμε… ή έχουμε αν πάμε πιο πίσω… ή έχουμε καταγράψει ερεθίσματα από ταινίες επιστημονικής φαντασίας!?
Δεχόμαστε ένα εισερχόμενο άγχος.
Το άγχος ορίστηκε ως “αίσθημα ανησυχίας, νευρικότητας ή ανησυχίας, συνήθως για επικείμενη εκδήλωση ή κάτι με αβέβαιο αποτέλεσμα”, εμφανίζεται το άγχος τώρα γιατί ο προμετωπιαίος φλοιός μας δεν έχει αρκετές πληροφορίες για να προβλέψει με ακρίβεια το μέλλον. Αυτό το βλέπαμε για παράδειγμα όταν ξεκίνησε ο covid ή κάποιος πόλεμος κοντά μας .
Όσο οι επιστήμονες αγωνίζονταν να μελετήσουν τα χαρακτηριστικά του κορωναϊού, έτσι ώστε να γνωρίζουμε με ακρίβεια πόσο μεταδοτική και θανατηφόρα είναι τα όσα δημιουργεί, ώστε να δράσουμε αναλόγως ως κοινωνία… η αβεβαιότητα αφθονούσε…
Χωρίς ακριβείς πληροφορίες, είναι εύκολο για τα μυαλά μας να ανακυκλώνουν ιστορίες φόβου και τρόμου… Σκεφτείτε ότι αυτός ο μηχανισμός λειτουργεί και στους ίδιους τους επιστήμονες, γιατρούς, νοσηλευτές, άνθρωποι είναι και αυτοί, το αναφέρω για να καταλάβουμε πως αυτοί ήταν στην πρώτη γραμμή, αντιμέτωποι με τον κορωνοϊό, τα μυαλά τους και όλους εμάς, που “απλά” μας ζητούσαν να μείνουμε σπίτι!
Εκτός από το γεγονός ότι η ύπαρξη μας τροφοδοτείται από αβεβαιότητα, το άγχος είναι επίσης μεταδοτικό. Στην ψυχολογία, η διάδοση του συναισθήματος από το ένα άτομο στο άλλο εύστοχα ονομάζεται κοινωνική μόλυνση. Είναι η περιρρέουσα ατμόσφαιρα μέσα στην όποια ζούμε, ανεξάρτητα με το πόσο λέμε ή δεν λέμε ότι επηρεαζόμαστε! Η δική μας ανησυχία μπορεί να επιβληθεί ή να ενεργοποιηθεί απλά μιλώντας σε κάποιον άλλο, που απλά είναι ανήσυχος κι αυτός. Οι τρομακτικές λέξεις που χρησιμοποιούνται, η δόνηση που φέρουν, είναι σαν ένα φτέρνισμα που προσγειώνεται απευθείας στον εγκέφαλό μας, μολύνοντας συναισθηματικά τον προμετωπιαίο φλοιό μας και στέλνοντάς τον εκτός ελέγχου, καθώς ανησυχεί για τα πάντα! Από το αν τα μέλη της οικογένειάς μας θα αρρωστήσουν, απ’ το αν θα πεθάνουμε, μέχρι το πώς θα επηρεαστούν οι θέσεις εργασίας μας!
Η Wall Street είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα κοινωνικής μόλυνσης! Αν παρακολουθούμε την άνοδο της χρηματιστηριακής αγοράς και τη συντριβή! Οι δείκτες μετοχών είναι ένα θερμόμετρο για το πόσο πυρετώδη είναι η συλλογική ανησυχία μας αυτή τη στιγμή. Το γνωστό ως Fear Index, το οποίο ξεπέρασε την οικονομική κρίση του 2008 αυτή την τελευταία εβδομάδα είναι ενδεικτικό! Όπως λέει και ένας φίλος μου χρηματιστής!
Όταν δεν μπορούμε να ελέγξουμε το άγχος μας, αυτός ο συναισθηματικός πυρετός προκαλεί πανικό. Ο πανικός ορίζεται ως “ξαφνικός ανεξέλεγκτος φόβος ή άγχος, που συχνά προκαλεί άγρια ανούσια συμπεριφορά”. Κλονισμένοι από την αβεβαιότητα και το φόβο του μέλλοντος, τα λογικά μέρη των μυαλών μας βγαίνουν εκτός σύνδεσης. Κοινώς το καίμε! Λογικά, γνωρίζουμε ότι δεν χρειαζόμαστε εξάμηνη προμήθεια χαρτιού τουαλέτας, αλλά όταν βλέπουμε το καλάθι κάποιου να συσσωρεύει πύργους χαρτιού υγείας και δεν ξέρω τι άλλο, το άγχος του μας μολύνει και μπαίνουμε στον τρόπο επιβίωσης… που λέει τι? Θα μου τα πάρουν όλα, δεν θα έχει για μένα, για το παιδί μου, τον άντρα μου, τους φίλους μου! Κάπου εκεί αρχίζει η τρέλα ή καλύτερα ξυπνά η ανάμνηση του κατοχικού συνδρόμου, ανεξαρτήτου ότι εμείς ή οι γονείς μας δεν το έζησαν αυτό!
Μέσα σε όλα αυτά παίζουν το ρόλο τους και όλα τα μέσα που αναπαράγουν ότι του φανεί του Λωλοσταφανή! Όχι ότι φταίνε απόλυτα και αυτοί γιατί μας αρέσει η τρομολαγνεία!
Τι θα κάνουμε; Πώς λοιπόν δεν θα πανικοβληθούμε; Πολλές φορές, μας βλέπω να προσπαθούμε να καταπιέσουμε το άγχος ή να σκεφτούμε τον εαυτό μας χωρίς αυτό. Δυστυχώς, τόσο η δύναμη της θέλησης όσο και η συλλογιστική στηρίζονται στον προμετωπιαίο φλοιό, ο οποίος δεν είναι διαθέσιμος σε αυτές τις κρίσιμες στιγμές.
Αφού λοιπόν αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε λίγο πώς λειτουργούν οι εγκέφαλοί μας, έτσι ώστε να μπορούμε να δούμε πως η αβεβαιότητα μας, αποδυναμώνει την ικανότητα του εγκεφάλου μας να αντιμετωπίσει το άγχος, προετοιμάζοντάς τον για τι στιγμή που το άγχος, ο φόβος χτυπά… Αλλά αυτό είναι μόνο το πρώτο βήμα
Χρειάζεται να hackάρουμε κατά κάποιο τρόπο το μυαλό μας!
Για να hackάρουμε το μυαλό μας και άρα να μπορέσουμε να σπάσουμε τον κύκλο του άγχους, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε δύο πράγματα! Να αποδεχτούμε ότι έχουμε άγχος ή πανικό πράγμα που πολλοί από εμάς προσπαθούμε να κουκουλώσουμε και ποιο είναι το αποτέλεσμα του άγχους. Αυτό μας βοηθάει να δούμε αν η συμπεριφορά μας, μας βοηθά να επιβιώσουμε, ή στην πραγματικότητα να μας κινεί προς την αντίθετη κατεύθυνση. Ο πανικός μπορεί να οδηγήσει σε παρορμητικές συμπεριφορές που είναι επικίνδυνες. το άγχος είναι τόσο οξεία ψυχική όσο και σωματική αποδυνάμωση και αργό έγκαυμα, που έχει περισσότερες μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην υγεία, από αυτές που φαινομενικά αντιλαμβανόμαστε στο τώρα!
Μόλις αποκτήσουμε επίγνωση, του πόσο μάταια, είναι η ανυπόφορη ανησυχία που προκαλεί το άγχος μας, ίσως τότε συνειδητά καταφέρουμε να αποφέρουμε μια καλύτερη προσφορά!!! Δεδομένου ότι οι εγκέφαλοί μας θα επιλέξουν πιο αποδοτικές συμπεριφορές απλώς και μόνο επειδή αισθάνονται καλύτερα, μπορούμε να ασκηθούμε στην αντικατάσταση των παλαιών συνηθισμένων συμπεριφορών μας- όπως η ανησυχία – με εκείνες που φυσικά θα μας ανταμείψουν σε όλα τα επίπεδα!!! Άλλωστε είναι εξαιρετικά ωφέλιμο και ζητούμενο μας, να αφήνουμε πίσω μας πρότυπα και πεποιθήσεις που δεν μας εξυπηρετούν, ή που απλά δεν μας δίνουν χαρά, ασφάλεια!
Για παράδειγμα, αν παρατηρήσουμε ότι έχουμε τη συνήθεια να αγγίζουμε το πρόσωπό μας, μπορούμε να είμαστε επιφυλακτικοί όταν ενεργούμε αυτή τη συμπεριφορά έξω, ή όταν είμαστε με πολύ κόσμο, γιατί έχουμε περάσει το φόβο μιας πανδημίας!
Αν αρχίζουμε να ανησυχούμε: “Αχ, όχι άγγιξα το πρόσωπό μου, ίσως αρρωστήσω!”
Αντί να πανικοβάλλομαι, είναι προτιμότερο να πω, “Ας πάρω μια βαθιά ανάσα και ας ρωτήσω τον εαυτό μου, “Πότε ήταν η τελευταία φορά που καθάρισα τα χέρια μου!” Συλλογίζομαι. “Ω, σωστά! Μπορώ απλά να πλύνω τα χέρια μου… ή … τελικά δεν είναι πια τόσο φοβερό να κολλήσω κάποια ίωση.”
Απλά ας πάρω μια στιγμή, κάνοντας μια παύση σε όλη αυτή την τρέλα κι ας αναλογιστώ, ρωτώντας τον εαυτό μου… “δίνουμε στον προμετωπιαίο φλοιό μας μια ευκαιρία, να επιστρέψει σε απευθείας σύνδεση, με όλα όσα γνωρίζει να κάνει σωστά!” Ας σκεφθεί ο καθένας μας για τον εαυτό του!
Εδώ, μπορούμε να αξιοποιήσουμε την βεβαιότητα: Δεν είναι πλέον άγνωστος ο covid, ή η γρίπη, ή ότι υπάρχει θεραπεία, τότε η πιθανότητα να αρρωστήσουμε είναι πολύ χαμηλή, έως απίθανη!
Χρειάζεται δηλαδή όσο το δυνατόν περισσότερο να μπορούμε να δούμε το θετικό συναίσθημα και τα αποτελέσματα της καλής υγιεινής και να τα συγκρίνουμε, με το αρνητικό αίσθημα της αβεβαιότητας ή του άγχους! Των περισσοτέρων μας τα μυαλά κινούνται με φυσικό τρόπο προς το πρώτο, γιατί αισθάνεται καλύτερα!
Πώς μπορώ να ξέρω ότι αυτό λειτουργεί;
Σε εργαστήρια μου έχουν μελετήσει αυτούς τους μηχανισμούς εδώ και δεκαετίες. Έχουν διαπιστώσει πρόσφατα ότι η απλή προπόνηση ευαισθητοποίησης (που παρέχεται μέσω μιας εφαρμογής) μπορεί να μειώσει το άγχος κατά 57% (σε μια μελέτη με ανήσυχους γιατρούς) σε 63% (σε μια μελέτη σε άτομα με γενικευμένη διαταραχή άγχους) μέσα σε δύο με τρεις μήνες.
Η κατανόηση αυτών των απλών μηχανισμών μάθησης θα βοηθήσει όλους μας να “keep calm and carry on” δηλαδή να “διατηρήσουμε την ηρεμία και να συνεχίσουμε” αντί να παγιδευτούμε σε άγχος ή πανικό τις επόμενες ημέρες και όποτε αντιμετωπίζουμε αβεβαιότητα.
(η παραπάνω ατάκα “keep calm and carry on” έχει μείνει γνωστή στην ιστορία ως τρόπος αντιμετώπισης της αβεβαιότητας να αντιμετωπίσει τις συνεχείς αεροπορικές επιδρομές, το Λονδίνο στον Β ‘Παγκόσμιο Πόλεμο)
Όταν ο προμετωπιαίος φλοιός επιστρέψει στην απευθείας σύνδεση του, τότε πραγματικά μπορούμε να συγκρίνουμε το πώς νιώθουμε κυριευμένοι από το άγχος με το πως που αισθανόμαστε όταν είμαστε ήρεμοι.
Το μυαλό μας, δεν είναι μυαλωμένο, να το πω απλά μεταφορικά! Απλά χρειάζεται λίγη εξάσκηση, ώστε οι νέες, μεγαλύτερες, καλύτερες προσφορές να οικειοποιούνται και να γίνονται νέες συνήθειες! Ας καθησυχάσουμε το ανάστατο μυαλό λέγοντας του, “όλα θα πάνε καλά”… ή “από εδώ και πέρα όλα θα πάνε καλά” με τρόπο θετικό!!!
